လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားျဖန္ ့ျဖဴးျခင္း။(Electricity Distribution Systems)

လွ်ပ္စစ္စြမ္းအားအင္ဂ ်င္နီယာမ ်ားအတြက္ကား၊

၁) လွ ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္လုပ္ျခင္း၊-generation

၂) ပို့လႊတ္ျခင္း၊ transmission

၃) ျဖန္ ့ျဖဴးျခင္း distribution

၄) အေဝးမွႀကီးႀကပ္ကြပ္ကဲ ျခင္းႏွင့္  ထိန္းခ ်ဳပ္ ျခင္း (Monitoring and control)

ဟူ ေရြ ့ အပိုင္း ၃ ပိုင္းခြဲ ကာ ေလ့ လာႀကပါသည္။ အလုပ္ခြင္တြင္လည္း အထက္ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ အပိုင္းသံုးပိုင္းႏွင့္ တျခားအပိုင္း မ ်ား တြင္ တာဝန္ယူႀက သည့္ အရာရိွ မ်ား အရာထမ္းအမႈထမ္းမ ်ား ကို မိမိတို ့သက္ဆိုင္ရာအပိုင္းတြင္ တာဝန္ ယူေဆာင္ရြက္ ႀကပါသည္။အပိုင္းသံုးပိုင္းကို အစဥ္အတိုင္း ေဆြးေႏြးလွ ်င္ ပိုျပီးသင့္ေလ ်ာ္ေကာင္းမြန္သည္မွာ အင္ဂ ်င္နီယာို ့၏လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ ဟုဆိုနိုင္ပါသည္။

သို ့ေသာ္ ကၽႊန္ေတာ္သည္ လွ ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာမဟုတ္ေသာ(အျခားအင္ဂ ်င္နီယာမ ်ားနွင့္ ေဆာက္ လုပ္ ေရး တြင္ ပါ ဝင္ ႀကေသာ အျခား အင္ဂ ်င္နီယာ၊ ကၽႊမ္းက ်င္သူ၊ ႀကီးႀကပ္ေရးမွဴး စသည့္ ပုဂၢိဳလ္ မ်ား အတြက္အဓိက ထားျပီး မွ်ေဝလိုျခင္းျဖစ္သျဖင့္ အထက္ကဆိုခဲ့ေသာအပိုင္းေလးပိုင္းကို စုန္ဆင္းမည့္အစား ေျပာင္းျပန္ ဆန္တက္ ပါမည္။ဆိုလုသည္မွာ ျဖန္ ့ျဖဴးျခင္း distribution က စျပီးေရးသားေဆြးေႏြးပါမည္။ျဖန္ ့ျဖဴးျခင္းတြင္ ျဗိတိသွ်ကိုလိုနီ ျဖစ္ေသာနိုင္ငံႏွစ္နိုင္ငံျဖစ္ေသာ ျမန္မာျပည္ႏွင့္ စကၤာပူနိုင္ငံတိုကို ယွဥ္တြဲျပီး ခ်ိန္ထိုးကာ လက္ရိွရန္ကုန္ ျမို ့တြင္ ျဖစ္ေပၚေနေသာ အခက္အချမ ်ားႏွင့္ ယင္းတို့ကို မည္သို ့ေက ်ာ္လႊားနိုင္ပါမည္ နည္း။ ဆိုတဲ့ ေမးခါန္း၏အေျဖ ကို ရ်ာ ေဖါ ေဆြးေႏႊးပါ မည္။ အေျဖ သည္ တခု ထက္ ပို ရိွ တနိုင္ ပါသည္။ အေျဖမ ်ား ထဲ က အေကာင္းဆံုး ကိုေရြးျခယ္ႀကရန္ျဖစ္ပါသည္။ ပထမဦးစြာ ျပႆနာ၏အရင္းအျမစ္ကို ရွာေဖြရ ပါ မည္။

သို ့ျဖစ္ရာ ျဖန္ ့ျဖဴးျခင္း ကား အဘယ္ နည္း။ ျဖန္ ့ျဖဴးသည့္ စနစ္ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးရိွပါသနည္း။ ဆိုေသာ္ စနစ္ (၂) မ ်ိဳးရိွ သည္ယူဆနိုင္ပါသည္။ [1 ] (p174)။

  ယင္းတို ့မွာ၊

၁) လွ ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ကိုလက္ကား ေရာင္းခ်သည့္ စက္ရံုဌာနႏွင့္ သံုးစြဲသူ၏ ေနအိမ္ အလုပ္ခြင္စသည္တို ့တြင္ တပ္ဆင္ထားရိွေသာ အဝင္ထိန္းခလုတ္ ( Service switches or incoming breakers) ျဖန္ ့ျဖဴးျခင္းစနစ္ (distribution system) ဟုလည္းေကာင္း?

၂) အ ခ်ိဳ ့ျဖန္ ့ျဖူးေရး အင္ဂ ်င္နိယာ မ်ားကမူ ျဖ န္ ့ျဖဴးေရး စနစ္ဆို သည္မွာ၊ ျဖန္ ့ျဖဴးေရးစနစ္ ဓာတ္အားခြဲ ရံု (distribution substation) သ့ုးစဲြသူမ ်ား၏ လွ ်ပ္စစ္ဒာအားအဝင္ (လက္ခံရာ) ဌာန (incoming switch room ) အထိကို ျဖန္ ့ျဖဴးေရးစနစ္ ဟုသတ္မွတ္ျခင္းကို ပိုျပီးလိုလား ႀကပါသည္။

ဤစနစ္ႏွစ္မ ်ိဳးအနက္စာေ၇းသူသည္ ဒုတိယတမ်ိဳးကို ဦးစားေပးေရးသားမည္ ျဖစ္ ရာ ေနာက္ ပိုင္း တြင္ မူလရည္ရါယ္၇င္း၇ိွ သည့္ အတိုင္း အ၈္လိပ္ဘာသာ ျဖင့္ အဓိက ထားျပီး ေရးသားပါ မည္။အေႀကာင္းမူ ကား အလုပ္လုပ္ရာ မွာ (ျမန္မာျပည္တြင္ လည္း) အဂၤလိပ္ဘာသာကို အလုပ္ ႏွင့္ပတ္ သက္ ေသာ ေနရာမ်ားတြင္ အဓိကသံုးစြဲေနႀကေသာေႀကာင့္ျဖစ္ပါသည္။အထက္ေဖာ္ျပပါစနစ္၂ မ်ိဳးထဲက နံပါတ္ (၂) တြင္ ျပထာန္းေသာစနစ္ကိုနွစ္မ ်ိဳးထပ္မံခြဲ နိုင္ပါသည္။

(က) ဗို ့အားျမင့္ ျဖန္ ့ျဖဴးျခင္း၊(High voltage Distribution)

(ခ) ဗို ့အားနိမ့္ ျဖန္ ့ျဖဴးျခင္း၊ (Low Voltage Distribution)

ဗို ့အားျမင့္ျဖန့္ ျဖဴးမႈတြင္ 33 kV, 22 kV and 6.6 kV  (1 kV=1000V) တရိသြင္ (Three phase) 50 hz (ႀကိမ္ႏႈန္း ၅၀) ဗို ့အား အဆင့္မ ်ား ပါဝင္ျပီး၊ ဗို ့အားနိမ့္ (Low Voltage distribution) တြင္ 400-230V, 3 phase , 50 Hz ျဖင့္ျဖန့္ျဖဴးပါသည္။(မွတ္ခ်က္ ဗို ့အား ၄၄၀ ဟုေျပာဆိုေန ျခင္းမ ်ားက မွားပါသည္။ တရိသြင္ ( three phase ) ျဖန့္ျဖဴးမႈ တြင္ ဓာတ္အားႀကိဳးေလးပင္ပါရိွ ျပီး လိုင္း ၁ နွင့္ ၂ ႀကား၊ ၂ နွင့္ ၃ ႀကား၊ ၃ ႏွင့္ ၁ ႀကားတို ့တြင္ ပံုမွန္ ဗို ့အား ၄၀၀ ရိွျပီး လိုင္း ၁၊၂ ႏွင့္ ၃ တခု စီ ႏွင့္ နယူထရယ္ (neutral) အႀကားတြင္ ၂၃၀ ဗို ့အသီးသီး ရိွ ပါ သည္။ သို ့ရာတြင္ လွ ်ပ္စစ္ဓာတ္အားျဖန္ ့ျဖဴးေရာင္း ခ်သည့္ ကုမၸဏီ မ် ားက စကၤာပူ တြင္ ဗို ့အား အတက္ အက် ( ) +/- 5% ထက္ မပိုဘဲ ပံုမွန္ ေပးမည္ျဖစ္ေႀကာင္းအာမခံရပါသည္။ [2] { မွတ္ခ်က္။ ဗို ့အားတည္ျငိမ္မႈ အမွန္ ပင္ရိွပါသည္။ သို ့ေသာ္ အခါ အားေလွ်ာ္စြာဗို ့အားအတက္အက် ရာႏႈန္းေျပာင္းလဲ သတ္မွတ္ ျခင္းရိွ ခဲ့ ပါသည္။မိမိ ေလွ်က္ထားခ်ိန္ မွာ ေမးျမန္းစံုစမ္းကာ မွတ္ သားရန္ လို ပါသည္။}

စကၤာပူတြင္ အေဆာက္အဦးပိုင္ရ်င္ႀကီးမ ်ား (developers and realtors )ကလွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ကို ထုတ္လုပ္ေ၇ာင္းခ ်သူမွားထံ က လက္ကားဝယ္ယူျပီး သူတို ့၏ အေဆာက္အဦး အတြင္းငွားရမ္းသူမ ်ား( အထူးသျဖင့္ကုန္တိုက္ႀကီး မ်ား=Shopping Centres) ကိုတဆင့္လက္လီျဖန္ ့ျဖဴးနိုင္ပါသည္။

လွ ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္ျဖန္ ့ျဖဴးသသည့္ကုမၸဏိမ်ားက ဗို ့အား ၏အေနအထားကို စံအျဖစ္ ျပဌာန္းထားပါသည္။

၄၀၀-၂၃၀ ဗို ့ +/- ၅% ၊ တရိ သြင္၊ ၅၀ Hz.  [3]

စာေရးသူက သံုးစြဲသူ၊ စာေရးသူက ျဖန္ ့ျဖဴးသူ အေနျဖင့္ ဆက္လက္ေ၇းသားမည္ျဖစ္ ၍ စာရႈသူက မိမိရရိွမည့္ဗို ့အား (တနည္း စာေရးသူက ျဖန္ ့ျဖဴးေပးသည့္ ဗို ့အားအေနအထား (the aspect of distribution voltage) ကို မွတ္သားထားရမည္ ျဖစ္ပါသည္။

          အထက္တြင္ စာတေႀကာင္းျဖင့္ေဖာ္ျပထားသည့္ ျဖန္ ့ျဖဴးေရးစနစ္ အေႀကာင္းကို စာရႈသူကိ (သာမန္ ျပည္သူလူထု အေနျဖင့္) ရွင္းျပရ မည္ဆိုလွ ်င္ ျဖန္ ့ျဖဴးေရးစနစ္ ကို တရိသြင္ ႀကိုး ေလး ပင္ (three phase four wire) လူႀကီးမင္း ၏ ေနအိမ္၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း တည္ေနရာသို ့ အေရာက္ပို ့ေဆာင္ ပါသည္။

၁) အငယ္စားသံုးစြဲ သူ အတြက္ ျဖန့္ျဖဴးဗို အား - ၂၃၀ ဗို ့၊ ဧကသြင္(230V single phase)

၂) အလတ္စား အတြက္ ျဖန္ ့ျဖဴးဗို ့အား၊၄၀၀ ဗို ့၊တရိသြင္ (400V 3 phase)  ႏွင့္

၃) အႀကီးစား အတြက္ျဖန္ ့ျဖဴးဗို ့အားကို ၂၃၀ ကီလိုဗို ့ ( 230 kV 3 phase) ျဖင့္ ျဖန္ ့ျဖဴး ပါ သည္။

စကၤာပူနိုင္ငံ မွာ ေတာ့ ၆၆၀၀ ဗို ့ျဖန္ ့ျဖဴးမႈ စနစ္ကိုို မသံုးေတာ့သည္မွာႀကာပါ ျပီ။

ျဖန္ ့ျဖဴးထရန္စေဖာ္မာမ်ားအေႀကာင္း။

ေရွးးဦးစြာစံ သတ္မွတ္ ျပဌာန္း ခ်က္ကို အသိေပးလိုပါသည္။

ျဖန္ ့ျဖဴးတရန္စေဖာ္မာ ဆိုသည္ က အဘယ္နည္း။

ဤ   အခန္းတြင္ ျဖန္ ့ျဖဴးထရန္စေဖာ္မာကို ေဖာ္ျပပါအတိုင္းသတ္မွတ္သည္။ မူလကိြဳင္ဘက္မွာ ၂၂ ကီလို ေို ့၊ ဒုတိယ ကိြဳင္ (ဗို ့အားနိမ့္) ဘက္တြင္ ၄၀၀-၂၃၀ ဗို ့ ၊ တရိသြင္၊ ၅၀ Hz ျဖင့္ သံုးစြဲသူမ ်ားကို ျဖန့္ ျဖဴးသည့္ စနစ္တြင္ သံုးစြဲေသာ ထရန္စေဖာ္မာ ဟု သတ္ မ်တ္ သည္။

ဤ ထရန္စေဖာ္မာမ်ားကို၊ ဗို ့အားေလွ ်ာ့ခ်ရာတြင္ အသံုးျပုသည္။ ဆိုခဲ့ျပီးတဲ့ အတိုင္း စကၤာပူတြင္ ၆၆၀၀ ဗို ့ျဖင့္ ျဖန္ ့ျဖဴးျခင္း ၊ ပို ့ေဆာင္ျခင္း (transmission) မျပုေတာ့ သည့္အတြက္ ဗို ့အား ၂၂၀၀၀ (22 kV) ျဖင့္သာ ဗို ့အားျမင့္ (High Tention) ျဖင့္တမ ်ိဳး၊ ၄၀၀-၂၃၀ ဗို ့ (400-230 V) တရိသြင္ႏွင့္ ၂၃၀ ဗို ့ ဧကသြင္ (Low voltages) မ ်ားျဖင့္ သံုးစြဲ သူလိုသည့္ ေနရာဌာန (consumer’s premises) သို ့ျဖန္ ့ျဖဴးေပးသည္။  

ထရန္စေဖာ္မာ ထုတ္လုပ္ ေရာင္း ခ်သူမ်ားတြင္ ေအဘီဘီ (ABB ) ၊ ေမဒဲန္ ( Meiden ) ၊ ႏွင့္ ဇီးမန္းစ ( Siemens ) 

 

ပံု (၁) တရိသြင္ ျဖန္ ့ျဖဴးထရန္စေဖာ္မာ။ { Credit: Siemens }

ပံု (2) ျဖန္ ့ျဖဴးထရန္စေဖာ္မာ ပတ္လမ္းပံု။ {Credit Google}

စကၤာပူတြင္ အသံုးအမ်ားဆံုး ျဖန္ ့ျဖဴး ထရန္စော္မာမ ်ားအတြက္ စံညႊန္းကို ေဖာ္ျပပါ အတိုင္းသတ္မွတ္ ႀကပါသည္။

၂၂ ေကဗီြ / ၄၀၀-၂၃၀ ဗို ့၊ တရိသြင္ (3 phase)၊ ၅၀ Hz; % Imp ၆% ၊ ၁၀၀၀ ၊၂၀၀၀ သို ့မဟုတ္ ၂၅၀၀ ေကဗီြေအ၊ ဟု သတ္မွတ္ပါသည္။ % impedance အေႀကာင္းကိုေနာက္ ပိုင္းတြင္ ရွင္းလင္း တင္ျပပါမည္။

ဗမာျပည္တြင္မူ ဗို ့အားေပး သည္ က စကၤာပူ ႏွင့္ နည္းနည္း ကြာျခား ပါ သည္။ စကၤာပူတြင္ ၆၆ ေကဗီြ မွ ၂၂ ေကဗီြ သို ့တိုက္ရိုက္ခ်သည္။ ၂၂ ေကဗီြ မွ ၄၀၀-၂၃၀ ဗို ့တရိသြင္၊ ဝါယာေလးပင္ျဖင့္ သံုးစြဲသူလို အပ္သည့္ အေနအထားကို ခ်ေပးသည္။ ဗမာ ျပည္ မွာ က ၆၆ မွ ၃၃ ကို တဆင့္ ခ်သည္။ ျပီး ေတာ့ ၃၃ မွ ၁၁ ေကဗီြ သို ့ခ ်သည္။ ေနာက္ တခါ ၁၁ ေကဗီြမွ ၆.၆ ေကဗီြ သို ့ခ ်သည္။ ထိုမွတဆင့္ ၆.၆.မွ ၄၀၀-၂၃၀ ဗို ့(ျဖန့္ျဖဴး သည့္ ဗို ့အား)သို ့ခ်သည္။ 

________________________________________________________________________

List of reference text.

1.    Buchan M. F. (1967), “Electricity Supply”

2.    Deshpande, M, V, (1979), “Elements of Elecrical Power Station Design”

3.    Fink & Beaty (     ), “The Standard Handbook for Electrical Engineers”.

4.    Fizgerald, Kinsley & Kusko, “Electric Machinery”

5.    Gonen, Turan (1986), “Electric Power Distribution System Engineering”

6.    Gray & Wallace., “principles and Practice of Electrical Engineering”

7.    Starr, A. T.(1937), “Generation, Transmission And Utilization of Electrical Power”

8.    Paul, Clayton R & Nasar, Syed A. (1987), “Electromagnetic Fields , Introduction To,”

9.    Protective Relays Application Guide (1987)

10. Stevenson, William D. Jr.(1982), “Elements of Power System Analysis”

11. Wadhwa C. L. (1983), “Electrical Power Systems”

12. Watson, G.O. (1981), “Marine Electrical Practice”

ဆက္ပါ မည္။